1. Hiểu về báo cáo tài chính

1.1 Báo cáo tài chính là gì?

Báo cáo tài chính là tập hợp các thông tin kinh tế được trình bày dưới dạng bảng biểu theo quy định của Luật Kế toán để cung cấp thông tin về tình hình tài chính, kinh doanh và các luồng tiền của doanh nghiệp. Theo quy định tại Khoản 1, Điều 3, Luật Kế toán số 88/2015/QH13, BCTC phản ánh một cách trung thực và khách quan về tình hình tài sản, nguồn vốn, doanh thu, chi phí và kết quả hoạt động của đơn vị kế toán tại một thời điểm hoặc một kỳ kế toán nhất định.

BCTC là công cụ quan trọng giúp các bên liên quan đánh giá hiệu quả hoạt động và sức khỏe tài chính của doanh nghiệp. Tất cả các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế đều phải lập và trình bày BCTC năm, trong khi các doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp niêm yết còn phải lập báo cáo tài chính giữa niên độ.

Báo cáo tài chính là tập hợp các thông tin kinh tế được trình bày dưới dạng bảng biểu theo quy định của Luật Kế 

1.2 Mục đích lập báo cáo tài chính là gì?

Mục đích lập báo cáo tài chính chính là cung cấp thông tin tài chính minh bạch và đáng tin cậy cho các bên liên quan. Căn cứ theo Điều 97, Thông tư 200/2014/TT-BTC, BCTC phải cung cấp đầy đủ các thông tin về:

• Tài sản của doanh nghiệp

• Nợ phải trả và vốn chủ sở hữu

• Doanh thu, thu nhập khác, chi phí sản xuất kinh doanh và chi phí khác

• Lãi, lỗ và phân chia kết quả kinh doanh

• Các luồng tiền ra vào doanh nghiệp

BCTC giúp doanh nghiệp đáp ứng yêu cầu quản lý của chủ doanh nghiệp, cơ quan Nhà nước và nhu cầu của những người sử dụng trong việc đưa ra các quyết định kinh tế.

1.3 Ý nghĩa của báo cáo tài chính

Báo cáo tài chính mang nhiều ý nghĩa quan trọng đối với hoạt động của doanh nghiệp và các bên liên quan:

• Đối với doanh nghiệp: BCTC là cơ sở để đánh giá hiệu quả kinh doanh, phân tích tình hình tài chính, quản lý nợ và đưa ra các quyết định chiến lược.

• Đối với nhà đầu tư: BCTC cung cấp thông tin để đánh giá khả năng sinh lời, rủi ro và tiềm năng tăng trưởng của doanh nghiệp.

• Đối với cơ quan thuế: BCTC là căn cứ để xác định nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp.

• Đối với ngân hàng: BCTC giúp đánh giá khả năng trả nợ khi cấp tín dụng cho doanh nghiệp.

• Đối với người lao động: BCTC giúp hiểu tình hình hoạt động và khả năng duy trì, phát triển của doanh nghiệp.

2. Phân loại báo cáo tài chính

Báo cáo tài chính được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau, trong đó phổ biến nhất là phân loại theo nội dung và theo thời điểm lập báo cáo:

Theo nội dung phản ánh trong báo cáo:

• Báo cáo tài chính hợp nhất: Là báo cáo tổng hợp tình hình tài chính, kinh doanh của công ty mẹ, các công ty con và các công ty liên kết trong cùng hệ sinh thái.

• Báo cáo tài chính riêng lẻ: Chỉ phản ánh tình hình tài chính, kinh doanh của một doanh nghiệp cụ thể.

Theo thời điểm lập báo cáo:

• Báo cáo tài chính hằng năm: Được thiết lập theo năm dương lịch hoặc kỳ kế toán đủ 12 tháng.

• Báo cáo tài chính giữa niên độ: Được lập theo từng quý hoặc báo cáo bán niên.

2 phân loại BCTC phổ biến nhất là phân loại theo nội dung và theo thời điểm lập báo cáo

3. Trong báo cáo tài chính có gì?

3.1 Báo cáo thu nhập

Báo cáo thu nhập (hay còn gọi là báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh) trình bày các khoản doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh của doanh nghiệp trong một kỳ kế toán. Báo cáo này giúp đánh giá khả năng sinh lời và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp thông qua việc thể hiện:

• Doanh thu từ bán hàng và cung cấp dịch vụ

• Các khoản giảm trừ doanh thu

• Doanh thu thuần

• Giá vốn hàng bán

• Lợi nhuận gộp

• Chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp

• Lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh

• Thu nhập và chi phí khác

• Lợi nhuận trước và sau thuế

Báo cáo thu nhập  trình bày các khoản doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh trong một kỳ kế toán

3.2 Bảng cân đối kế toán

Bảng cân đối kế toán là báo cáo tài chính phản ánh tình hình tài sản, nợ phải trả và vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp tại một thời điểm nhất định. Bảng cân đối kế toán tuân theo phương trình: Tài sản = Nợ phải trả + Vốn chủ sở hữu. Các thông tin chính trong bảng cân đối kế toán bao gồm:

• Tài sản: Tiền, khoản tương đương tiền, tài sản cố định, hàng tồn kho, các khoản phải thu, các khoản đầu tư tài chính, bất động sản đầu tư...

• Nợ phải trả: Nợ ngắn hạn, nợ dài hạn, các khoản phải trả người bán, người mua trả tiền trước, các khoản phải nộp nhà nước...

• Vốn chủ sở hữu: Vốn góp, thặng dư vốn cổ phần, các quỹ, lợi nhuận chưa phân phối...

3.3 Báo cáo lưu chuyển tiền tệ

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ là báo cáo tài chính phản ánh các luồng tiền ra vào doanh nghiệp trong một kỳ kế toán, được phân loại theo ba hoạt động chính:

• Hoạt động kinh doanh: Các luồng tiền liên quan đến việc sản xuất, bán hàng, cung cấp dịch vụ...

• Hoạt động đầu tư: Các luồng tiền liên quan đến việc mua sắm, thanh lý tài sản dài hạn và các khoản đầu tư khác...

• Hoạt động tài chính: Các luồng tiền liên quan đến việc thay đổi vốn chủ sở hữu và các khoản vay...

Báo cáo này giúp đánh giá khả năng tạo tiền và tương đương tiền của doanh nghiệp, khả năng thanh toán nợ và khả năng chi trả cổ tức.

3.4 Thuyết minh báo cáo tài chính

Thuyết minh báo cáo tài chính là phần không thể thiếu của bộ báo cáo tài chính, cung cấp thông tin chi tiết về các chính sách kế toán và giải thích các số liệu trong các báo cáo tài chính khác. Thuyết minh BCTC bao gồm:

• Thông tin khái quát về doanh nghiệp

• Chế độ kế toán áp dụng

• Các chính sách kế toán cụ thể (phương pháp tính giá hàng tồn kho, khấu hao tài sản cố định...)

• Giải thích chi tiết các chỉ tiêu trong báo cáo tài chính

• Các thông tin bổ sung khác

3.5 Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh

Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh cung cấp thông tin về hiệu quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp trong kỳ, bao gồm:

• Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ

• Lợi nhuận gộp về bán hàng và cung cấp dịch vụ

• Doanh thu hoạt động tài chính

• Chi phí tài chính, bán hàng, quản lý doanh nghiệp

• Lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh

• Thu nhập khác, chi phí khác

• Tổng lợi nhuận kế toán trước thuế

• Chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp

• Lợi nhuận sau thuế thu nhập doanh nghiệp

Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh cung cấp thông tin về hiệu quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp

3.6 Báo cáo thay đổi vốn chủ sở hữu

Báo cáo thay đổi vốn chủ sở hữu (đối với công ty cổ phần) cung cấp thông tin về sự biến động vốn chủ sở hữu trong kỳ báo cáo, bao gồm:

• Vốn đầu tư của chủ sở hữu

• Thặng dư vốn cổ phần

• Cổ phiếu quỹ

• Chênh lệch đánh giá lại tài sản

• Chênh lệch tỷ giá hối đoái

• Các quỹ thuộc vốn chủ sở hữu

• Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối

4. Kỳ hạn lập và nộp báo cáo tài chính

Kỳ hạn nộp báo cáo tài chính được quy định rõ ràng theo loại doanh nghiệp:

• Báo cáo tài chính năm: Nộp chậm nhất là 90 ngày kể từ ngày kết thúc năm tài chính.

• Báo cáo tài chính giữa niên độ:

  • Báo cáo tài chính quý: Nộp trong vòng 20 ngày đối với doanh nghiệp thông thường và 45 ngày đối với công ty mẹ, tổng công ty nhà nước.

  • Báo cáo tài chính bán niên: Theo quy định của cơ quan quản lý.

• Đối với doanh nghiệp chia tách, sáp nhập, hợp nhất: Nộp chậm nhất là 45 ngày kể từ ngày có quyết định.

Việc nộp chậm hoặc lập sai báo cáo tài chính sẽ bị xử phạt từ 5 triệu đến 40 triệu đồng tùy theo mức độ vi phạm.

Kỳ hạn nộp báo cáo tài chính được quy định rõ ràng theo loại doanh nghiệp

5. Ý nghĩa của việc đọc hiểu báo cáo tài chính trong đầu tư

Việc đọc hiểu báo cáo tài chính mang lại nhiều lợi ích quan trọng cho nhà đầu tư:

• Đánh giá sức khỏe tài chính: BCTC giúp nhà đầu tư phân tích tình hình tài chính, khả năng thanh toán và mức độ rủi ro của doanh nghiệp.

• Phân tích hiệu quả hoạt động: Thông qua các chỉ số như ROA, ROE, biên lợi nhuận, nhà đầu tư có thể đánh giá hiệu quả sử dụng tài sản và vốn của doanh nghiệp.

• Dự báo xu hướng: Bằng cách phân tích BCTC qua nhiều kỳ, nhà đầu tư có thể dự đoán xu hướng phát triển của doanh nghiệp.

• So sánh với đối thủ: BCTC cho phép so sánh hiệu quả hoạt động giữa các doanh nghiệp trong cùng ngành.

Ra quyết định đầu tư: Thông tin từ BCTC giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định mua, bán hoặc nắm giữ cổ phiếu dựa trên dữ liệu cụ thể, không chỉ dựa vào cảm tính.

Việc đọc hiểu báo cáo tài chính mang lại nhiều lợi ích quan trọng cho nhà đầu tư

Quy bài viết trên AIA Việt Nam đã giải đáp báo cáo tài chính là gì, cấu trúc, ý nghĩa và cách đọc hiệu quả. Việc đọc hiểu báo cáo tài chính đòi hỏi kiến thức về kế toán, tài chính và khả năng phân tích số liệu. Tuy nhiên, với sự hỗ trợ của các công cụ phân tích và nguồn thông tin hướng dẫn, nhà đầu tư có thể nâng cao khả năng đọc hiểu BCTC, từ đó đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt và hiệu quả.

Nguồn tham khảo:
1. https://www.vpbank.com.vn/bi-kip-va-chia-se/corporate-story-and-tips/corporate-sat-category/bao-cao-tai-chinh-gom-nhung-gi#
2. https://thuvienphapluat.vn/banan/tin-tuc/muc-dich-bao-cao-tai-chinh-la-gi-nguyen-tac-va-yeu-cau-lap-bao-cao-tai-chinh-nam-2025-10311#:
3. https://base.vn/blog/bao-cao-tai-chinh/#:
4. https://amis.misa.vn/176715/bao-cao-tai-chinh/#4_Cac_loai_Bao_cao_tai_chinh_cua_doanh_nghiep
5. https://thuvienphapluat.vn/chinh-sach-phap-luat-moi/vn/ho-tro-phap-luat/tu-van-phap-luat/62946/ky-lap-va-thoi-han-nop-bao-cao-tai-chinh-cua-doanh-nghiep
6. https://safebooks.vn/y-nghia-quan-trong-cua-phan-tich-bao-cao-tai-chinh-doi-voi-nen-kinh-te/